Żyjemy krócej. Zyskają na tym przechodzący w najbliższych miesiącach na emeryturę
Okazuje się, że w minionym roku żyliśmy statystycznie krócej. Paradoksalnie, skorzystają na tym osoby, które przejdą na emeryturę przed kwietniem 2019 r. Przy wysokich zarobkach i dużym kapitale początkowym, rzędu 300 tysięcy złotych, miesięczny zysk na skróceniu dalszego życia może sięgnąć kilkudziesięciu złotych. Dla osób mniej zarabiających i z niższym kapitałem podwyżka emerytury będzie zaledwie kilkuzłotowa.
Jak wiadomo, tzw. nową emeryturę wylicza się, dzieląc kapitał zgromadzony na koncie ZUS przez średnie dalsze trwania życia wyrażone w miesiącach. Miesiące są więc w mianowniku, co oznacza, że im większa liczba miesięcy, tym niższe miesięczne świadczenie. I odwrotnie: im mniejsza liczba miesięcy, tym wyższa emerytura. I z tym właśnie przypadkiem mamy ostatnio do czynienia, co oznacza, że osoba, która wystąpi o emeryturę w okresie do kwietnia 2019 r., będzie miała ją wyższą nawet o kilkadziesiąt złotych.
Skąd wiadomo, ile wynosi średnie dalsze trwanie życia? Otóż wiemy to ze specjalnych tablic, mianowicie z tablic przeciętnego (średniego) dalszego trwanie życia. Już sama nazwa brzmi na tyle złowróżbnie, że wielu Czytelników zniechęci zapewne do dalszej lektury. A jednak warto opanować ten odruch, bo tablica taka - choć zawiera średnią liczbę miesięcy, jaką ma jeszcze do przeżycia osoba w zależności od swojego wieku - więcej ma wspólnego z życiem niż ze śmiercią. Konkretnie - z jakością życia każdego emeryta lub rencisty.
Co zaskakujące, związek ten nie jest bynajmniej taki, jaki podpowiada nam intuicja - to znaczy, że coraz wyższe cyferki w kolejnych tablicach dalszego trwania życia, oznaczające, że statystycznie rzec biorąc żyjemy z roku na rok coraz dłużej, oznaczają raczej odwrotny skutek: niższe miesięczne świadczenie, a zatem niższą jakość życia. Jest to paradoks, wynikający z praw matematyki.
Co wynika z porównania tablic
Warto przypomnieć, że co roku najpóźniej do 31 marca ukazuje się nowa tablica średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn (czyli bez podziału na płeć). I tak na przykład poprzednia tablica ogłoszona 24 marca 2017 r. przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, oparta na statystykach z 2016 roku, znalazła zastosowanie do wniosków o przyznanie emerytury zgłaszanych od 1 kwietnia 2017 r. do ostatniego dnia marca 2018 r.
Przejdźmy teraz do najnowszej tablicy, gdyż w niej właśnie kryje się niespodzianka. Otóż 27 marca br. okazało się, że dalsze trwanie życia oparte na statystykach z 2017 roku jest dla osób w wieku przedemerytalnym krótsze niż było w poprzedniej tablicy.
W poprzedniej tablicy średnie dalsze trwanie życia osób w wieku 60 lat wyniosło 263,2 miesiąca, zaś osób w wieku 65 lat - 219,6 miesiąca.
A jak to wygląda w najnowszej tablicy?
Średnie dalsze trwanie życia osób w wieku 60 lat wynosi 262,2 miesiąca, zaś osób w wieku 65 lat - 218,4 miesiąca.
Oznacza to, że w przypadku 60-latków wskaźnik przeżycia skrócił się o 1 miesiąc, zaś w przypadku 65-latków - o 1,2 miesiąca.
Raz jeszcze przypomnijmy, że ogłoszona w danym roku tablica stosowana jest do obliczania emerytury dla osób, które wnioski o jej przyznanie zgłaszają od 1 kwietnia danego roku kalendarzowego do 31 marca następnego roku kalendarzowego.
Od tej zasady przewidziany jest obecnie jeden wyjątek. W przypadku gdy przed 1 kwietnia danego roku wniosek o emeryturę zgłosiła osoba, która wiek emerytalny osiągnie po 31 marca tego roku, ZUS ustala średnie dalsze trwanie życia na podstawie tablic obowiązujących od 1 kwietnia.
Komunikat prezesa GUS zawiera przeciętne trwanie życia dla osób w wieku od 30 do 85 lat 11 miesięcy. W każdej komórce tabeli podana liczba przedstawia przeciętne dalsze trwanie życia osoby w wieku określonym poprzez nagłówki wiersza i kolumny. Nas najbardziej interesują roczniki przedemerytalne i w tej właśnie grupie nastąpił spadek wskaźników dalszego życia.
Trzeba w tym miejscu podkreślić, że nie należy rozumieć tych danych w sposób dosłowny. Prawidłowa interpretacja podanych wielkości jest następująca: jeśli proces wymieralności przebiegałby tak jak w danym roku (w tym przypadku 2016) oraz jeśli osoba osiągnęła wiek x lat i y miesięcy, to ma szansę przeżyć tyle miesięcy, ile podano - w odpowiedniej dla tego wieku - komórce tabeli.
Z dekady na dekadę
Co mówią nam statystyki średniego dalszego trwania życia, gdy porównamy je na przestrzeni lat? W 1950 roku mężczyzna w wieku 60 lat miał przed sobą przeciętnie 14,55 lat życia. W 1960 - 15,88, w 1970 - 15,68, w 1980 - 15,18, w 1990 - 15,33 lata. Oznacza to, że na przestrzeni 40 lat średnia długość dalszego trwania życia 60-letniego mężczyzny wzrosła wprawdzie o mniej więcej rok, ale największy skok dokonał się pod koniec lat 50., a potem wskaźnik ten nie wykazywał wyraźnej tendencji wzrostowej.
Inaczej było z 60-letnimi kobietami: 1950 - 17,05, 1960 - 18,70, 1970 - 19,23, 1980 - 19,38, 1990 - 19,96. Jak widać, każda kolejna dekada przyniosła mniejszy lub większy wzrost tego wskaźnika. Oznaczało to, że z każdą dekadą powiększała się też dysproporcja w długości życia starszych mężczyzn i kobiet, na korzyść tych ostatnich.
Sytuacja zmieniła się dopiero w latach 90. minionego stulecia. Od tej pory widoczny jest wyraźny coroczny wzrost średniego dalszego trwania życia, zarówno mężczyzn jak i kobiet. W 2008 roku 60-letni pan miał przed sobą średnio 17,89 lat życia, zaś 60-letnia pani - 23,09 lat życia. W 2010 roku wskaźniki te wyniosły odpowiednio 18,25 i 23,47 lat.
W ostatniej dekadzie oczekiwane życie 65-letniego Polaka wydłużyło się o dwa lata i trzy miesiące. O tyle samo, co w ciągu 40 lat Polski Ludowej (w okresie 1950- 1990).
Zaskoczenie
Ten dość sielankowy obraz zakłócony został ostatnio dwukrotnie: w 2015 roku i obecnie. Co mogło na to wpłynąć?
Próbują to odgadnąć demografowie, wskazując, że na obecny spadek wpływ miała zapewne rekordowa liczba zgonów w 2017 r. Było ich 402,9 tys., czyli najwięcej od 1991 r. Prawdopodobnie wynika to m.in. z tego, że proces starzenia się zaczął ogarniać liczne roczniki powojennego wyżu demograficznego. Inni eksperci wskazują raczej na to, że najwięcej zgonów było pod koniec minionego roku, co może kojarzyć się z wyjątkowo nasilonym w tym okresie smogiem i panoszącą się grypą.
Ile można na tym zyskać?
Przy wysokich zarobkach i dużym kapitale początkowym, rzędu 300 tysięcy złotych, miesięczny zysk na skróceniu dalszego życia może sięgnąć kilkudziesięciu złotych. Dla osób mniej zarabiających i z niższym kapitałem podwyżka będzie zaledwie kilkuzłotowa. O ile - przypomnijmy - przejdziemy na emeryturę przed kwietniem 2019 r. Co będzie potem - zależy od kolejnej tablicy dalszego życia...
Średnie dalsze trwanie życia
Średnie dalsze trwanie życia wyraża się w miesiącach oraz ustala wspólnie dla mężczyzn i kobiet.
Tablice trwania życia stanowią podstawę przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku kalendarzowego. Ogłaszane są one corocznie w terminie do 31 marca przez Prezesa GUS w formie komunikatu w Monitorze Polskim. Tablicę średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn, która obowiązuje w okresie od 1 kwietnia 2018 r. do 31 marca 2019 r. Prezes GUS ogłosił w dniu 27 marca 2018 r. (Mon. Pol. poz. 329).
W przypadku zgłoszenia przed 1 kwietnia wniosku o emeryturę przez osobę, która wiek emerytalny osiągnęła po 31 marca - do ustalenia średniego dalszego trwania życia stosuje się tablice obowiązujące od 1 kwietnia.
Dodatkowo, jeżeli ubezpieczony złoży wniosek o emeryturę:
- po miesiącu, w którym osiągnął wiek emerytalny - ZUS weźmie pod uwagę wiek ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku,
- w miesiącu, w którym osiągnął wiek emerytalny lub wcześniej - ZUS weźmie pod uwagę wiek ubezpieczonego z dnia osiągnięcia wieku emerytalnego.
