W 1920 roku ułani przybyli do Bydgoszczy [zdjęcia]

Czytaj dalej
Fot. Hanka Sowińska
Małgorzata Stempinska

W 1920 roku ułani przybyli do Bydgoszczy [zdjęcia]

Małgorzata Stempinska

W okresie między-wojennym w koszarach przy ul. Szubińskiej stacjonował 16 Pułk Ułanów Wlkp. O tym, że pamiętamy o uła-nach, świadczą pomniki i tablice.

Pułk powstał z oddziału konnego. 29 grudnia 1918 roku, rozkazem Dowództwa Głównego w byłym zaborze pruskim, rozpoczęto formowanie 2. Pułku Ułanów Wielkopolskich, który wkrótce zmienił nazwę na 16. Pułk Ułanów Wielkopolskich. Miejscem jego tworzenia było Biedrusko pod Poznaniem.

Rdzeń formowanej jednostki tworzyli powstańcy wielkopolscy oraz ochotnicy z Wielkopolski i Pomorza. 18 listopada 1919 roku pułk otrzymał sztandar bojowy z napisem „Biały sztandar - wzniosłe czyny” z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej.

29 stycznia 1920 roku ułani wkroczyli do Bydgoszczy. Zostali zakwaterowani w koszarach przy ul. Szubińskiej, które od tej pory nazywano ułańskimi. Pierwszym dowódcą pułku był pułkownik. Roman Pasławski, a jego zastępcą major Wilhelm Światołdycz-Kisiel.

W związku z połączeniem armii wielkopolskiej z wojskiem polskim w lutym 1920 roku pułk otrzymał numerację 16/2. Ponieważ żołnierze tej jednostki nosili czapkę rogatywkę z białym otokiem, nazywano ich popularnie białymi ułanami.

9 maja 1920 roku pułk udał się na front wschodni. Żołnierze brali udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Do Bydgoszczy wrócili 29 listopada 1920 roku.

W 16. Pułku Ułanów Wielkopolskich służył m.in. Leonard Krzyżaniak. Urodził się w 1904 roku w Wągrowcu, niedaleko Poznania. Jego rodzice prowadzili tam restaurację. Gdy zbankrutowali, przenieśli się do Bydgoszczy. Zamieszkali przy ul. Lipowej, a potem przeprowadzili się na ul. Wrocławską. Tuż po zakończeniu I wojny światowej młody Leonard wstąpił do 16. Pułku Ułanów Wielkopolskich.

Co roku ułani obchodzili swoje święto. Od 1921 roku przypadało ono 26 lipca, w rocznicę bitwy pod Szczurowicami w 1920 roku na Kresach Wschodnich. Święto poprzedzał wieczorny capstrzyk po ulicach miasta z pochodniami i apelem przed pomnikiem poległych w koszarach. Rano, 26 lipca, była msza święta polowa, defilada w szyku konnym po błoniach ułańskich, wspólny obiad z rezerwistami i rodzinami ułanów przybyłych na uroczystość, a po południu zawody konne i pokazy wojskowe. Natomiast wieczorem - ułańska zabawa do późnej nocy.

Podczas święta pułkowego nie mogło zabraknąć ułańskich pieśni. - Tata miał piękny głos. Jego ulubioną pieśnią była: „Ułani, ułani, malowane dzieci”. Równie chętnie śpiewał „Lekką kawalerię”. Często tę melodię grał na pianinie, zwłaszcza podczas rodzinnych spotkań - wspominała Jadwiga Gnoińska, córka pana Leonarda.

W lipcu 1938 roku pułk otrzymał imię gen. Gustawa Orlicz-Dreszera. Był on inspektorem kawalerii, a następnie armii. Zginął w katastrofie lotniczej pod Orłowem (obecnie jest to dzielnica Gdyni).

25 sierpnia 1939 roku pułk opuścił Bydgoszcz i udał się w pobliże granicy niemieckiej. Z chwilą wybuchu wojny podjął walkę z najeźdźcą.

3 września 1939 roku otrzymał zadanie powstrzymania pod Bukowcem niemieckiej dywizji pancernej. Miało to ułatwić pozostałym jednostkom polskim wycofanie się z „korytarza pomorskiego”. b

Po powstrzymaniu niemieckiego natarcia żołnierze próbowali przebić się do Grudziądza, by potem przeprawić przez Wisłę. Niestety, okazało się to niemożliwe, więc dowódcy zarządzili odwrót. Ułani zostali otoczeni przez Niemców ze wszystkich stron. Dowódca zdecydował o zakończeniu walki. Wydał rozkaz zakopania sztandaru, rozsiodłania i wypuszczenia koni oraz zniszczenia całego sprzętu, by nic nie pozostawić wrogowi. Taki we wrześniu 1939 roku był koniec pułku.

O tym, że w Bydgoszczy wciąż pamiętamy o 16. PUW, świadczą pomniki oraz tablice pamiątkowe.

Zbudowane w latach 1961-1970 osiedle mieszkaniowe Błonie znajduje się na dawnych polach ułańskich, będących terenem ćwiczeń pułku. Ulica na tym osiedlu (boczna od ul. Szubińskiej) nosi nazwę 16. Pułku Ułanów Wlkp.

Po południowej stronie ulicy jest duży skwer, na skraju którego w 1973 roku postawiono pomnik poświęcony pamięci żołnierzy tej jednostki wojskowej. Po 1989 roku nad tablicą pamiątkową na pomniku znalazła się płaskorzeźba popiersia gen. Gustawa Orlicz-Dreszera. Na wierzchu głazu umieszczono wykonanego w brązie orła z rozpostartymi skrzydłami i koroną (wszystkie elementy pomnika skradziono w 2014 r.).

29 lipca 2005 roku na tym samym skwerze na Błoniu, po lewej stronie od istniejącego pomnika-głazu, odsłonięto odbudowany pomnik 16. Pułku Ułanów Wielkopolskich. Odsłonił go płk Antoni Antoniewicz, ostatni żyjący oficer pułku. Warto zaznaczyć, że pomnik powstał w 1921 roku. Niemcy zniszczyli go w 1939 roku. Odtworzono go po 76 latach.

Poza pomnikami o pamięci o ułanach świadczą poświęcone im tablice.

Po lewej stronie bramy głównej koszar przy ul. Szubińskiej, gdzie pułk stacjonował, w miejscu dawnej wartowni, wybudowano piętrowy budynek. Umieszczono na nim granitową tablicę z napisem „Budynek Pomnik poświęcony 16 Pułkowi Ułanów Wlkp. im. gen. Dyw. Gustawa Orlicz-Dreszera”. Druga tablica znajduje się w południowej kruchcie katedry pw. św. św. Marcina i Mikołaja. Jest wykonana z brązu. Ma inskrypcję będącą powtórzeniem treści z tablicy pamiątkowej na Błoniu.

Trzecia tablica, również z brązu, umieszczona jest na memorialnej ścianie w Muzeum Wojsk Lądowych przy ul. Czerkaskiej 2. Jest poświęcona żołnierzom oraz dowódcy Pomorskiej Brygady Kawalerii. W składzie Brygady wymieniony jest 16. Pułk Ułanów Wielkopolskich.

Małgorzata Stempinska

W swoich artykułach podejmuję tematykę dotyczącą turystyki, telekomunikacji, rynku pracy oraz gospodarki. Przygotowuję też artykuły do dodatku historycznego "Album bydgoski" oraz do miesięcznika dla prenumeratorów "Pasje". Historia Bydgoszczy mnie fascynuje. Uwielbiam słuchać wspomnień Czytelników - rodowitych bydgoszczan - oraz oglądać zdjęcia z ich domowych albumów. Staram się pomagać Czytelnikom interweniując w ich sprawach. Prywatnie kocham podróże - te bliższe i dalsze. Niestety, na razie ze względu na pandemię koronawirusa tylko palcem po mapie.

Polska Press Sp. z o.o. informuje, że wszystkie treści ukazujące się w serwisie podlegają ochronie. Dowiedz się więcej.

Jesteś zainteresowany kupnem treści? Dowiedz się więcej.

© 2000 - 2024 Polska Press Sp. z o.o.