Od denara do wielkiego odkrycia
Ukazały się dwa ciekawe wydawnictwa, przybliżające Askaukalis - prastarą osadę, która istniała na terenie dzisiejszej wsi Krusza Zamkowa.
Odkryte w Kruszy Zamkowej rozległe emporium rzymskiego Szlaku Bursztynowego, uznane za słynne Askaukalis z mapy Ptolomeusza , z II w.n.e., doczekało się przystępnego opracowania w druku.
Sąto: pokaźny, bogato ilustrowany album, oraz skromniejsze, ale nie pozbawione najcenniejszych ilustracji, broszurowe streszczenie popularnych informacji, potrzebnych turyście czy przygodnemu gościowi.
Przypomnijmy, że odkrycie prastarej osady, uznanej za centrum władzy i kultu oraz rzemiosła i handlu w regionie Kujaw, ma swój początek w latach 60-tych XX w., kiedy rolnik Julian Pater, znalazł na swoim polu srebrny denar Cesarstwa Rzymskiego z II w.n.e. Poznańscy archeolodzy odkryli tam mnóstwo interesujących, nie tylko dla polskich badaczy, znalezisk, jak chociażby słynny, o wiele starszy, prezentowany w wielu krajach, szkielet „kujawskiej księżniczki” z jej unikalnym wyposażeniem i niezwykle bogatą symboliką rytuału pogrzebowego.
Najważniejszym jednak odkryciem, rozszerzonym badaniami w latach ostatnich, jest kilkuhektarowa osada mieszkalno-produkcyjna z licznymi dowodami obróbki rękodzielniczej (bursztyn, poroża, kości, garncarstwo, tkactwo, kowalstwo, ozdoby), a także „importami” z zewnątrz, głównie rzymskimi. To, co odkryto w Kruszy Zamkowej było centrum rozległej osadniczej aglomeracji Askaukalis, do której należały także drobniejsze kruszańskie punkty osadnicze na dzisiejszych Kujawach. Funkcjonowała ona przez sześć stuleci.
W Kruszy Zamkowej było obszerne sanktuarium, a na nim, jako centralny punkt, mała (4 x 4 m) świątynia z dachem, wspartym na dwóch rzędach drewnianych słupów. W 2014 r., z inicjatywy władz gminy Inowrocław, urządzono tam obiekt archeologiczny „Askaukalis”, ze zrekonstruowaną świątynią. Obok cztery tablice informują o askaukalskich znaleziskach. Dotąd, nie licząc hermetycznych opracowań naukowych, były to jedyne źródła popularnej informacji. Obecnie, wydane przez urząd gminy publikacje znacznie ją rozszerzają.
Autorką tekstu jest Małgorzata Znyk, a zdjęć - poza pochodzącymi ze zbiorów prof. Aleksandr Cofty-Broniewskiej, która badaniami kierowała i pierwsza sformułowała hipotezę o kujawskim rodowodzie Askaukalis - Waldemar Zieliński i Krzysztof Pater, syn Juliana, społeczny kustosz wspomnianego obiektu.
Autor: JB