Koźmin Wielkopolski jest niewielkim miasteczkiem położonym nad rzeką Orlą, w powiecie krotoszyńskim, oddalonym o około 15 km na północ od Krotoszyna. Liczy ponad 13 tys. mieszkańców.
Początki miasta sięgają XIII w., a nazwa po raz pierwszy pojawia się w dokumencie z 1232 r. W Koźminie Wielkopolskim jest sporo zabytków. Warto wspomnieć o kilku najważniejszych. Najbardziej znanym jest zamek z XIV w., w którym obecnie mieści się Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Józefa Marcińca. W baszcie zamkowej swoją siedzibę ma Muzeum Ziemi Koźmińskiej. Będąc w Koźminie Wielkopolskim, warto zwiedzić kościół pw. św. Wawrzyńca, pobernardyński klasztor, późnorenesansowy, drewniany kościółek pw. św. Trójcy, a także – jeden z najpiękniejszych w Wielkopolsce i bodaj najlepiej zachowany – cmentarz żydowski. W XV i XVI w. miasto osiągnęło status jednego z najbogatszych w Wielkopolsce. Wtedy też wspaniale się rozwinęło, a w dokumentach z tego okresu nazywano je Magna Civitas Cosminensis. Do 1813 r. istniały trzy ośrodki miejskie, które połączono w jedno miasto. W latach 1887-1932 Koźmin został siedzibą powiatu koźmińskiego, liczącego 453 km kw. powierzchni i około 28 tysięcy mieszkańców. Pod zaborami mieszkańcy z wielkim poświęceniem walczyli o wolność Polski, m.in. w Wiośnie Ludów czy Powstaniu Wielkopolskim, a w latach 1906-1907 koźmińskie dzieci zorganizowały strajk szkolny.
Koźmin Wielkopolski jest miastem związanym nierozerwalnie z własną, bogatą historią i tradycją. Dotyczy to także tradycji kulinarnych. Z pokolenia na pokolenie w koźmiń-skich rodzinach przekazuje się receptury, na różne potrawy, a zeszyty z przepisami babć są chronione jak najcenniejsze rodzinne skarby. Do dziś w mieście dobrze prosperują piekarnie i cukiernie, które wypiek chleba, bułek, drożdżówek i innych ciast opierają na tradycyjnych recepturach. Ten wyjątkowy smak, wielu koźminianom towarzyszy przez całe życie, od dzieciństwa po lata starości. Z kolei dla przyjezdnych koźmińskie wypieki są wizytówką miasta i gminy.
Od wielu lat na ziemi koźmińskiej są organizowane imprezy kulinarno-kulturalne, promujące lokalną kuchnię, takie jak Imieniny GZiKa, Pyrogranie, Festiwal Wieprzowiny, czy gminne dożynki.
To właśnie gzik, zwany także w innych regionach gziką, jest potrawą charakterystyczną dla kuchni wielkopolskiej i kujawskiej, jednak dla Koźmina Wielkopolskiego stał się produktem sztandarowym. Jest to twaróg rozrobiony ze śmietaną, mlekiem, czy jogurtem, wymieszany z cebulą, czy innymi dodatkami, znanymi tylko lokalnym kucharzom, przez co ich smak staje się rozpoznawany w całym województwie. Wielkopolska „pyra” jest bohaterką innej cyklicznej koźmińskiej imprezy kulinarnej , czyli Pyrogrania. Od pięciu lat w mieście odbywa się Festiwal Wieprzowiny. W trakcie imprezy można wziąć udział w licznych koncertach, warsztatach, konkursach oraz degustacjach pysznych potraw z wieprzowiny.
W tej książce prezentujemy Państwu przepisy na potrawy niezwiązane z gzikiem, „pyrami”, czy wieprzowiną, pokazując, że lokalni kucharze potrafią przyrządzić wiele innych znakomitych potraw o oryginalnych smakach.
Koźmin Wielkopolski odegrał ważną rolę w historii Wielkopolski, jak i Polski. Zwiedzając tę ziemię i zabytki okolicy, warto zatrzymać się i popróbować lokalnych dań. Możemy zagwarantować, że na pewno tego Państwo nie pożałują!
Gospodarz gminy zaprasza
Szanowni Państwo,
Mieszkańcy ziemi koźmińskiej są ludźmi przywiązanymi do swojej historii i lokalnych tradycji. Nie sposób nie szanować przeszłości w mieście, które buduje swoją tożsamość od niemal ośmiu wieków. O bogactwie historii ziemi koźmińskiej świadczy wspaniała architektura. Koźmiński zamek, miejskie kamieniczki, kościoły i pałace, zatopione w zieleni parków i skwerów są naszym lokalnym skarbem. Takim bogactwem jest również lokalna kuchnia, osadzona w kulinarnych tradycjach Wielkopolski. Smaki znad Orli to potrawy tradycyjne, przyrządzane według sprawdzonych receptur. Zachęcam do zapoznania się z tymi wyjątkowymi smakami. Okazją do tego są cykliczne imprezy kulturalno-kulinarne, organizowane w naszym mieście: Imieniny GZiKa, Pyrogranie, Festiwal Wieprzowiny, czy gminne dożynki. Bez wątpienia, najlepszymi strażniczkami lokalnych tradycji kulinarnych są Koła Gospodyń Wiejskich. Niezmiernie cieszę się, że koła tak prężnie działają w naszej gminie i tak aktywnie włączają się w organizację miejscowych imprez. Współpraca z paniami z KGW to gwarancja wspaniałego smaku, jakości, solidności i perfekcji.
Maciej Bratborski, burmistrz Koźmina Wielkopolskiego
Koło Gospodyń Wiejskich w Lipowcu
Koło Gospodyń Wiejskich w Lipowcu działa od 1958 r. i liczy obecnie 12 członkiń. Na zdjęciu od lewej: Honorata Duda, Marianna Zimna, Urszula Kmiecik (przewodnicząca KGW) i Anna Moraś.
Koło Gospodyń Wiejskich w Starej Obrze
Koło Gospodyń Wiejskich w Starej Obrze działa od lat 50. XX w. i zrzesza obecnie 23 osoby. Na zdjęciu od lewej: Agnieszka Cugier, Anna Kasałka, Mirosława Lis i Natalia Grześkowiak (przewodnicząca KGW).
Koło Gospodyń Wiejskich we Wrotkowie
Koło Gospodyń Wiejskich we Wrotkowie działa od 1973 r. i zrzesza 31 członkiń. Na zdjęciu od lewej: Janina Poczta, Joanna Frąckowiak, Barbara Krzyżanowska i Bernadeta Mikołajczyk (przewodnicząca KGW).
Koło Gospodyń Wiejskich w Borzęcicach
Koło Gospodyń Wiejskich w Borzęcicach działa od 1949 r. i obecnie zrzesza 21 członkiń. Na zdjęciu od lewej: Agnieszka Gola, Mirosława Szwałek (przewodnicząca KGW), Renata Kostuj i Teresa Kubiak.
Koło Gospodyń Wiejskich w Skałowie
Koło Gospodyń Wiejskich w Skałowie wznowiło działalność w 2011 r. Obecnie zrzesza 18 członkiń. Od lewej: Liliana Szymczak, Maria Niedziela (przewodnicząca KGW) i Monika Marciniak.
Koło Gospodyń Wiejskich w Szymanowie
Koło Gospodyń Wiejskich w Szymanowie działa od 1967 r. i obecnie zrzesza 15 członkiń. Na zdjęciu od lewej: Violetta Orpiszak, Regina Walczak (przewodnicząca KGW) i Mariola Zdunek.